بررسی روکش کابل شبکه و استانداردهای مقاومت در برابر آتش
در دنیای امروز که ارتباطات شبکه‌ای نقشی حیاتی در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات ایفا می‌کنند، انتخاب صحیح کابل‌های شبکه نه‌تنها به عملکرد مناسب سیستم کمک می‌کند، بلکه از جنبه‌های ایمنی نیز اهمیت زیادی دارد. در این مقاله به صورت جامع به بررسی انواع روکش کابل‌های شبکه، مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها، و استانداردهای مقاومت در برابر حریق پرداخته خواهد شد. این موضوع به‌ویژه برای کسانی که در حوزه نصب، طراحی و تهیه کابل‌های شبکه فعالیت دارند از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چراکه انتخاب نادرست در این زمینه می‌تواند هم عملکرد شبکه را مختل کرده و هم خطرات جانی و مالی به‌همراه داشته باشد.
اهمیت روکش کابل شبکه
روکش کابل شبکه یا همان پوشش بیرونی آن، به عنوان نخستین خط دفاعی در برابر عوامل فیزیکی، شیمیایی و محیطی عمل می‌کند. این لایه محافظ از آسیب دیدن سیم‌های داخلی جلوگیری کرده، دوام کابل را افزایش داده و قابلیت استفاده از آن را در محیط‌های گوناگون ممکن می‌سازد. علاوه بر محافظت فیزیکی، یکی دیگر از وظایف مهم روکش کابل، فراهم‌سازی مقاومت در برابر آتش و جلوگیری از گسترش شعله در هنگام وقوع حریق است. انتخاب متریال مناسب برای این لایه، تأثیر بسزایی در ایمنی شبکه و حتی امنیت ساختمان خواهد داشت.
معرفی متریال‌های متداول در ساخت روکش کابل
روکش‌های کابل شبکه معمولاً از مواد پلیمری ساخته می‌شوند که بسته به نوع کاربرد، ویژگی‌های متفاوتی دارند. چهار ماده پرکاربرد در ساخت روکش کابل عبارت‌اند از پلی‌وینیل کلراید (PVC)، پلی‌اتیلن (PE)، پلی‌یورتان ترموپلاستیک (TPU) و ترکیبات کم‌دود و بدون هالوژن (LSZH).
PVC یا پلی‌وینیل کلراید
یکی از متداول‌ترین موادی که برای ساخت روکش کابل‌های شبکه استفاده می‌شود، پلی‌وینیل کلراید یا همان PVC است. این ماده پلاستیکی نرم دارای انعطاف‌پذیری مناسبی بوده و در برابر ساییدگی و ضربه مقاوم است. از آنجا که PVC در برابر حرارت نیز تا حدی مقاوم بوده و خاصیت عایق الکتریکی دارد، برای استفاده در کابل‌های داخلی بسیار مناسب است. کابل‌هایی که دارای روکش PVC هستند معمولاً برای محیط‌های بسته مانند دفاتر، منازل و محیط‌های صنعتی غیرخشن به کار می‌روند. با این حال، باید توجه داشت که PVC در برابر نور خورشید، رطوبت و سرمای شدید مقاومت کمی دارد و در نتیجه برای نصب در فضای باز مناسب نیست.
PE یا پلی‌اتیلن
پلی‌اتیلن ماده‌ای است که به‌دلیل ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاص خود در ساخت روکش کابل‌های فضای باز کاربرد فراوان دارد. این ماده در برابر اشعه UV، رطوبت، باران و اکسیداسیون مقاوم بوده و توان تحمل دماهای پایین را نیز دارد. در نتیجه، کابل‌هایی که روکش آن‌ها از پلی‌اتیلن ساخته شده است، معمولاً در فضای باز، تونل‌ها، زیرزمین و سایر محیط‌های دارای شرایط سخت محیطی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین بسیاری از کابل‌های شبکه در ساختار داخلی خود از لایه‌ای از پلی‌اتیلن نیز بهره می‌برند که علاوه بر حفاظت مکانیکی، نقش مهمی در حفظ کیفیت سیگنال دارد.
LSZH یا ترکیبات کم‌دود و بدون هالوژن
یکی از پیشرفته‌ترین و ایمن‌ترین مواد مورد استفاده در روکش کابل، LSZH یا ترکیبات فاقد هالوژن و کم‌دود است. این نوع روکش‌ها در صورت سوختن، میزان دود بسیار کمتری نسبت به سایر مواد منتشر کرده و گازهای سمی نظیر کلر، برم یا فلوئور تولید نمی‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود کابل‌های دارای روکش LSZH برای استفاده در مکان‌های حساس مانند بیمارستان‌ها، مراکز داده، ایستگاه‌های مترو، هواپیماها و اماکن عمومی با تراکم جمعیتی بالا بسیار مناسب باشند. با توجه به خواص ایمنی بالا، این نوع کابل‌ها معمولاً در پروژه‌هایی که استانداردهای سخت‌گیرانه ایمنی دارند، به عنوان گزینه اصلی انتخاب می‌شوند.
مقایسه کلی متریال‌ها
در یک جمع‌بندی ساده می‌توان گفت که PVC به‌دلیل قیمت مناسب و کاربری راحت در محیط‌های داخلی محبوب است، PE برای محیط‌های خارجی و شرایط آب‌وهوایی سخت مناسب بوده و LSZH در شرایطی که ایمنی و سلامت انسان‌ها در اولویت قرار دارد، انتخاب برتر محسوب می‌شود.
بررسی استانداردهای مقاومت در برابر آتش
برای ارزیابی میزان مقاومت کابل‌های شبکه در برابر آتش، استانداردهای خاصی تعریف شده است. این استانداردها معمولاً بر اساس رفتار کابل در هنگام قرار گرفتن در معرض شعله، گسترش آتش، میزان دود تولیدی و گازهای سمی حاصل از سوختن تعیین می‌شوند. در ایالات متحده، سه سطح اصلی از استاندارد مقاومت در برابر حریق برای کابل‌های شبکه تعریف شده است که شامل CM، CMR و CMP می‌باشند. این سطوح توسط سازمان NEC (کد ملی برق آمریکا) تعیین شده‌اند و اغلب به‌صورت برچسب بر روی کابل‌ها درج می‌شوند.
کابل‌های دارای استاندارد CM
کابل‌هایی که دارای درجه مقاومت CM هستند، سطح پایه‌ای از مقاومت در برابر آتش را ارائه می‌دهند. این کابل‌ها طبق استاندارد UL 1581 تست می‌شوند و قادرند شعله را در فاصله‌ای کمتر از ۵ متر گسترش دهند و سپس به صورت خودبه‌خود خاموش شوند. معمولاً در ساخت این کابل‌ها از روکش PVC استفاده می‌شود. به‌دلیل انتشار دود غلیظ و گازهای سمی هنگام سوختن، استفاده از این کابل‌ها بیشتر برای سیم‌کشی افقی در داخل یک طبقه توصیه می‌شود و در مکان‌های با ریسک بالا استفاده از آن‌ها توصیه نمی‌شود.
کابل‌های دارای استاندارد CMR
کابل‌های دارای درجه CMR یا riser-rated نسبت به کابل‌های CM از مقاومت بیشتری برخوردارند و طبق استاندارد UL 1666 تست می‌شوند. این کابل‌ها برای نصب در فضاهای عمودی نظیر شفت‌ها یا کانال‌هایی که میان طبقات یک ساختمان عبور می‌کنند، طراحی شده‌اند. در شرایط تست، این کابل‌ها باید شعله را در کمتر از ۵ متر گسترش داده و در نهایت خاموش شوند. در ساخت این نوع کابل‌ها نیز معمولاً از روکش PVC تقویت‌شده استفاده می‌شود که نقطه اشتعال بالاتری دارد.
کابل‌های دارای استاندارد CMP
کابل‌هایی که دارای درجه CMP یا Plenum-rated هستند، بالاترین سطح از مقاومت در برابر آتش را دارا می‌باشند. این کابل‌ها طبق استاندارد UL 910 مورد آزمایش قرار می‌گیرند و در شرایط احتراق اجباری با فن‌های قوی نیز باید شعله را مهار کرده. و خودبه‌خود خاموش شوند. به‌دلیل خطر بالای آتش‌سوزی در فضاهای Plenum مانند سقف‌های کاذب یا کانال‌های تهویه هوا، این نوع کابل‌ها با روکش‌هایی از جنس مواد فلوئوردار مانند PTFE یا FEP ساخته می‌شوند که نقطه احتراق بالایی دارند. و در هنگام سوختن دود و گازهای سمی بسیار کمی تولید می‌کنند. کابل‌های CMP در پروژه‌های حرفه‌ای، بیمارستان‌ها، مراکز داده و ساختمان‌هایی با طراحی پیشرفته به‌طور گسترده به کار می‌روند.
تفاوت میان برچسب‌های کابل و نحوه تشخیص کیفیت
هنگام خرید کابل شبکه، توجه به علائم درج شده بر روی روکش آن بسیار اهمیت دارد. دو نوع علامت اصلی بر روی کابل‌ها درج می‌شود؛ یکی مربوط به جنس روکش مانند PVC یا LSZH، و دیگری مربوط به درجه مقاومت در برابر آتش مانند CM، CMR و CMP. اگر کابلی فاقد این علائم باشد، احتمال اینکه از مواد بی‌کیفیت و غیر استاندارد تولید شده باشد زیاد است. چنین کابل‌هایی نه‌تنها خطرناک هستند بلکه از نظر عملکردی نیز می‌توانند باعث تداخل در سیگنال، قطعی شبکه و خرابی تجهیزات شوند. به همین دلیل رعایت اصول فنی در هنگام خرید باید اولویت داشته باشد.
انتخاب روکش مناسب برای کابل‌های شبکه و توجه به استانداردهای مقاومت در برابر آتش نقش مهمی در تضمین ایمنی ساختمان و عملکرد صحیح شبکه دارد. مواد مختلفی مانند PVC، PE و LSZH هرکدام برای شرایط خاصی مناسب هستند. همچنین، شناخت تفاوت میان درجات CM، CMR و CMP می‌تواند در انتخاب کابل مناسب برای هر پروژه راهگشا باشد. در پروژه‌های حساس، توصیه می‌شود از کابل‌های دارای روکش LSZH و استاندارد CMP استفاده شود. تا هم از نظر کارایی و هم ایمنی، بالاترین سطح تضمین حاصل شود. در خرید کابل، تنها به قیمت توجه نکنید، بلکه با دقت به برچسب‌ها و مشخصات فنی، انتخابی آگاهانه و اصولی داشته باشید تا هم امنیت مجموعه حفظ شود و هم عملکرد شبکه بهینه باقی بماند.
