ژاکت کابل فیبر نوری و استانداردهای مقاومت در برابر حریق
در دنیای پیشرفته فناوری اطلاعات، استفاده از کابلهای فیبر نوری برای انتقال داده‌ها با سرعت و ظرفیت بالا به یک ضرورت تبدیل شده است. اما در کنار عملکرد فنی، یکی از مهم‌ترین جنبه‌هایی که در انتخاب و نصب کابلهای فیبر نوری باید به آن توجه شود، ایمنی در برابر آتش‌سوزی و شرایط محیطی است. پوشش خارجی یا همان ژاکت کابل فیبر نوری نقشی کلیدی در این زمینه ایفا می‌کند. در این مقاله به‌صورت جامع، به بررسی ساختار ژاکت کابل فیبر نوری، انواع مواد مورد استفاده در آن، انواع رتبه‌بندی مقاومت در برابر آتش (مانند OFNP و OFNR) و نحوه انتخاب ژاکت مناسب برای محیط‌های مختلف نصب می‌پردازیم.
ژاکت کابل فیبر نوری چیست؟
ژاکت کابل فیبر نوری لایه‌ای است که در بیرونی‌ترین قسمت کابل قرار دارد و وظیفه آن محافظت از هسته نوری در برابر تهدیدات محیطی مانند رطوبت، نور فرابنفش، مواد شیمیایی و آسیب‌های مکانیکی است. ساختار کلی یک کابل فیبر نوری شامل هسته نوری، لایه پوشش‌دهنده، لایه مقاوم‌کننده و در نهایت ژاکت خارجی می‌باشد. این ژاکت نه‌تنها نقش محافظتی دارد، بلکه در شناسایی نوع کابل بر اساس رنگ نیز مؤثر است. برای مثال، در استانداردهای رایج، کابلهای فیبر نوری تک‌مد دارای ژاکت زرد رنگ و کابلهای چندمد با سرعت بالا دارای ژاکت آبی‌آسمانی یا سبز لیمویی هستند. گرچه رنگ ژاکت هیچ تأثیری بر عملکرد نوری یا مقاومت در برابر آتش ندارد، اما برای شناسایی سریع نوع کابل بسیار کاربردی است.
مواد مورد استفاده در ساخت ژاکت کابل فیبر نوری
انتخاب جنس مناسب برای ژاکت کابل تأثیر مستقیمی بر دوام، ایمنی و کارایی کابل دارد. مواد مختلفی برای این منظور استفاده می‌شوند که هرکدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. در ادامه به بررسی رایج‌ترین این مواد می‌پردازیم.
پلی‌اتیلن (PE): این ماده به دلیل مقاومت عالی در برابر رطوبت، سایش و خوردگی یکی از بهترین گزینه‌ها برای محیط‌های بیرونی است. پلی‌اتیلن از نظر شیمیایی و الکتریکی پایدار است. نسخه HDPE آن سخت‌تر و مقاوم‌تر در برابر حرارت است، در حالی که LDPE انعطاف‌پذیری بیشتری دارد.
پلی‌وینیل کلراید (PVC): ماده‌ای ارزان‌قیمت، انعطاف‌پذیر و مقاوم در برابر آتش است که اغلب در محیط‌های داخلی استفاده می‌شود. البته در صورت سوختن، گازهای سمی منتشر می‌کند.
پلی‌وینیل‌د‌فلوراید (PVDF): سبُک، مقاوم در برابر شعله، مواد شیمیایی و گرما است و در صورت سوختن دود کمی تولید می‌کند. این ماده در محیط‌های خاص داخلی کاربرد دارد.
مواد بدون هالوژن با دود کم (LSZH): این مواد در هنگام سوختن هیچ‌گونه گاز هالوژنی تولید نمی‌کنند و دود بسیار کمی از خود ساطع می‌کنند. بنابراین در محیط‌های عمومی و بسته مانند ایستگاه‌های مترو، بیمارستان‌ها یا دفاتر اداری بسیار مناسب هستند. در عین حال، این مواد گران‌ترین گزینه محسوب می‌شوند.
رتبه‌بندی آتش‌سوزی ژاکت کابل فیبر نوری چگونه انجام می‌شود؟
در استانداردهای بین‌المللی و به‌ویژه کد ملی برق (NEC)، کابلهای فیبر نوری بر اساس مقاومت در برابر شعله و دود دسته‌بندی می‌شوند. در این دسته‌بندی، پیشوند “OF” به معنای کابل فیبر نوری است. حرف “N” نشان‌دهنده غیررسانا بودن کابل، و “C” به معنای رسانا بودن آن است. حروف “P”، “R” و “G” نیز به ترتیب به کابلهای دارای مقاومت بالا (Plenum)، کابلهای مخصوص رایزر (Riser) و کابلهای عمومی (General-purpose) اشاره دارند.
کابل های Plenum: این کابل‌ها دارای بالاترین درجه مقاومت در برابر آتش هستند و می‌توان آن‌ها را در کانال‌های تهویه، سقف‌های کاذب و مسیرهای برگشت هوای سیستم تهویه نصب کرد.
کابلهای Riser: این کابل‌ها برای استفاده در مسیرهای عمودی (مانند رایزرهای بین طبقات در ساختمان‌ها) طراحی شده‌اند و از نظر مقاومت در برابر آتش در سطح متوسط قرار دارند.
کابلهای عمومی: این دسته دارای کمترین مقاومت در برابر شعله هستند و تنها در محیط‌هایی که احتمال آتش‌سوزی پایین است قابل استفاده‌اند.
راهنمای انتخاب ژاکت مناسب برای کابل فیبر نوری
اکنون که با مواد مختلف ژاکت و رتبه‌بندی آن‌ها آشنا شدیم، زمان آن است که نحوه انتخاب ژاکت مناسب برای شرایط مختلف نصب را بررسی کنیم. انتخاب صحیح بر اساس سه عامل مهم صورت می‌گیرد: مطابقت با مقررات ایمنی در برابر آتش، نوع محیط نصب و نحوه طراحی شبکه.
انتخاب بر اساس درجه مقاومت در برابر آتش
در محیط‌های مختلف باید از کابل‌هایی با درجه آتش‌سوزی مناسب استفاده شود. اگر کابل در مسیری نصب می‌شود که هوا در آن جریان دارد یا بخشی از سیستم تهویه محسوب می‌شود، باید از کابلهای Plenum استفاده کرد. این کابل‌ها در صورت آتش‌سوزی دود بسیار کمی تولید می‌کنند و شعله را به حداقل می‌رسانند. در مسیرهای عمودی بین طبقات، کابلهای Riser مناسب هستند. در نهایت، برای کاربردهای عمومی که در آن‌ها احتمال آتش‌سوزی پایین است، می‌توان از کابلهای عمومی استفاده کرد. لازم به ذکر است که کابلهای Plenum را می‌توان در مسیرهای رایزر و عمومی نیز به‌کار برد، اما عکس آن ممکن نیست.
انتخاب بر اساس محل نصب
نوع محل نصب تأثیر مستقیمی بر نوع ژاکت دارد. در فضاهای plenum مانند سقف‌های کاذب یا کانال‌های تهویه، فقط کابلهای دارای مقاومت بسیار بالا مجاز هستند. در مسیرهای رایزر، کابلهای دارای درجه متوسط کفایت می‌کنند و در سایر فضاها مانند دفاتر، راهروها و اتاق‌های سرور می‌توان از کابلهای عمومی استفاده کرد، به شرطی که مقررات محلی آن را مجاز بداند. نکته مهم این است که همیشه باید کابل‌هایی را انتخاب کرد که با خطرات احتمالی محل نصب مطابقت داشته باشند.
انتخاب بر اساس محیط فیزیکی نصب
علاوه بر جنبه‌های آتش‌سوزی، محیط فیزیکی نیز نقش مهمی در انتخاب ژاکت ایفا می‌کند. درمحیط‌های بیرونی، کابل‌ها در معرض نور خورشید، رطوبت، گرد و غبار و نوسانات دما قرار دارند. در چنین شرایطی، استفاده از ژاکت‌های پلی‌اتیلن به دلیل مقاومت بالا در برابر شرایط محیطی توصیه می‌شود. در مقابل، در محیط‌های داخلی که کابل‌ها باید الزامات آتش‌سوزی را رعایت کنند، استفاده از ژاکت‌هایی از جنس PVC، LSZH یا PVDF مرسوم است. برای فضاهایی مانند بیمارستان، فرودگاه و ایستگاه مترو، استفاده از کابل‌هایی با ژاکت LSZH به دلیل تولید دود کم و عدم انتشار گازهای سمی الزامی است.
پاسخ به پرسش‌های پرتکرار درباره ژاکت کابل فیبر نوری
آیا رنگ ژاکت بر عملکرد کابل تأثیر دارد؟
خیر، رنگ ژاکت صرفاً برای شناسایی نوع کابل طراحی شده و هیچ‌گونه تأثیری بر عملکرد نوری یا مقاومت در برابر آتش ندارد. به‌عنوان مثال، کابلهای تک‌مد معمولاً ژاکت زرد دارند و کابلهای چندمد با سرعت بالا رنگ‌هایی مانند آبی‌آسمانی یا سبز دارند.
رنگ ژاکت چه ارتباطی با درجه آتش‌سوزی دارد؟
رنگ ژاکت به نوع فیبر (تک‌مد یا چندمد) مربوط می‌شود نه به مقاومت در برابر آتش. برای مثال، کابلهای بیرونی معمولاً ژاکت سیاه دارند تا در برابر اشعه ماورای بنفش مقاوم باشند. در حالی که کابلهای داخل ساختمانی با توجه به نوع فیبر رنگ‌های مختلفی دارند.
تفاوت کابلهای OFNP و OFNR چیست؟
کابل OFNP دارای بالاترین مقاومت در برابر شعله و دود است و در تمامی فضاها از جمله سقف‌ها، رایزرها و محیط‌های عمومی قابل نصب است. در مقابل، کابل OFNR تنها در رایزرها و فضاهای عمومی قابل استفاده است و استفاده از آن در فضاهای Plenum مجاز نیست. به بیان دیگر، OFNP انعطاف‌پذیری بالاتری در نصب دارد و ایمن‌تر است، اما هزینه بیشتری دارد.
کلام آخر
در انتخاب کابل فیبر نوری، توجه به نوع ژاکت و درجه آتش‌سوزی موضوعی حیاتی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. استفاده از ژاکت مناسب نه‌تنها از نظر عملکرد فنی اهمیت دارد، بلکه از منظر ایمنی جانی و مطابقت با مقررات ساختمانی نیز ضروری است. پیشنهاد می‌شود پیش از خرید کابل، نوع محیط نصب، الزامات ایمنی، و طول عمر مورد انتظار را به دقت بررسی کرده و بر اساس آن تصمیم‌گیری شود. با در نظر گرفتن این عوامل، می‌توان از عملکرد بهینه، دوام بالا و ایمنی کابل در برابر آتش‌سوزی اطمینان حاصل کرد.
